Αγγελική Ηλία

H Malala Yousafzai έχει πει πως «οι εξτρεμιστές φοβούνται τα βιβλία και τα μολύβια. Τους φοβίζει η δύναμη της μόρφωσης και οι γυναίκες. Φοβούνται τις γυναίκες. Η δύναμη της γυναικείας φωνής τους τρομάζει». Ίσως γιατί οι γυναίκες, τελικά, μπορούν να κάνουν τα πάντα και το αποδεικνύουν καθημερινά, μέσα από κάθε τους ρόλο.

Σε κάθε χώρα η γυναίκα δυναμώνει και εξελίσσεται. Ξεκίνησε από σκληρούς αγώνες για τα δικαιώματά της (αγώνες που δίνει ακόμα και σήμερα) και έφτασε να διαπρέπει σε κάθε τομέα, μακριά από κάθε προκατάληψη και στερεότυπο. Τα τελευταία χρόνια, κατάφερε να υψώσει τη φωνή της μέσα από το κίνημα του #MeToo και να πει, με τρόπο εκκωφαντικό, ιστορίες που αποσιωπούνταν για χρόνια. Οι γυναίκες δεν γιορτάζουν μόνο στις 8 Μαρτίου. Για την ακρίβεια δεν θα έπρεπε να γιορτάζονται καν. Θα έπρεπε να έχουν την επιλογή να μην είναι τέλειες, να μην είναι "ηρωίδες", να μη χρειάζεται να αποδείξουν τίποτα, σε κανέναν. Να είναι ελεύθερες να είναι ό,τι θέλουν.

Σε μια πατριαρχική κοινωνία, όμως, που τις ήθελε υποταγμένες, σε συγκεκριμένα πλαίσια και καλούπια, οι γυναίκες χάραξαν τον δρόμο προς τη χειραφέτησή τους. Για αυτό και αξίζει να γιορτάζονται για κάθε προσπάθεια να αποδείξουν την επάρκεια του φύλου τους, αλλάζοντας επιτέλους αντιλήψεις και συνειδήσεις. Με αφορμή λοιπόν την Ημέρα της Γυναίκας, όπως γιορτάζεται εδώ και κάποιες δεκαετίες, 8 προσωπικότητες μοιράζονται μαζί μας τις ιστορίες τους και μας αφηγούνται βάσει των βιωμάτων και των εμπειριών τους, πώς είναι να είσαι γυναίκα το 2022.

H Aγγελική Ηλία, είναι Φυσικός και διευθύντρια του 2ου Γενικού Ενιαίου Λυκείου της Αθήνας (Θεόδωρος Αγγελόπουλος), του ιστορικού κτιρίου του πρώην 2ου εξατάξιου Γυμνασίου Αρρένων, στην πλατεία Βικτωρίας.

Αυτή είναι η ιστορία της.

Γυναίκα στην Ελλάδα του 2022

«Μεγάλωσα σε ένα σπίτι που οι γυναίκες ήταν πολύ δυναμικές. Έχασα μικρή τον πατέρα μου και η μητέρα μου δούλευε ως δικηγόρος. Και η γιαγιά μου ήταν πολύ δυναμική γυναίκα και πολύ αξιόλογη. Δεν με μεγάλωσαν καθόλου με στερεότυπα. Όταν πήγα στο Πανεπιστήμιο έπαθα σοκ με τον τρόπο που μας έβλεπαν τα αγόρια.

Μέχρι τότε πηγαίναμε σε σχολείο θηλέων, τα οποία είχαν και τα θετικά τους. Ανταγωνιζόμασταν, διαβάζαμε, μέσα στο σχολείο δεν υπήρχαν τα στερεότυπα του φύλου και αυτό δεν μου δημιούργησε ποτέ την αίσθηση ότι το να είσαι γυναίκα είναι κάτι διαφορετικό. Είχε μια ασφάλεια όλο αυτό. Φυσικά υπήρχαν και άνδρες καθηγητές και γυναικες καθηγήτριες που αναπαρήγαγαν κάποιες θεωρίες, κάποιες ιδεολογίες. Εγώ όμως κατάλαβα στο Πανεπιστήμιο αυτήν τη διάκριση των φύλων, ημούν και στο Φυσικό όπου τα κορίτσια ήταν μειοψηφία. Τα αγόρια μας έβλεπαν με έναν τρόπο που εγώ δεν είχα σκεφτεί ποτέ μου. Μας έβλεπαν ως κατώτερες.

Δεν διαχωρίζω το ότι είμαι γυναίκα από το ότι είμαι άνθρωπος. Η ταυτότητα, η συνείδησή μου είναι ανθρώπινη, αλλά πάντα εντυπωσιάζομαι απ΄το τι περιμένουν οι άλλοι από μένα ως γυναίκα».

Γυναίκα διευθύντρια σχολείου

«Στα θέματα των φύλων έχουν πάει πολλά θέματα πίσω, η νομοθεσία έχει βελτιωθεί, αλλά οι σχέσεις δεν είναι καλύτερες απ΄το παρελθόν. Για παράδειγμα βλέπω μαθήτριες που λένε "Ο φίλος μου δεν με αφήνει να βγω με τις συμμαθήτριές μου", πράγμα που είναι αδιανόητο. Μια οπισθοχώρηση ιδεολογική. Υπάρχουν μαθητές που μεταφέρουν από το σπίτι τους στερεότυπα που εμένα δεν μου είναι καθόλου οικεία και εντυπωσιάζομαι.

Στις σχέσεις μου δεν εχω κανένα πρόβλημα. Το πρόβλημα ορισμένες φορές είναι με τους μαθητές που μεταφέρουν απ' το σπίτι στερεότυπα και υποτιμητικές συμπεριφορές.

Έτσι τα έχουν μεγαλώσει τα αγόρια και δύσκολα δέχονται την εξουσία μιας γυναίκας διευθύντριας ή μιας γυναίκας καθηγήτριας. Το αισθάνεσαι αυτό. Και με τους άνδρες συναδέλφους υπάρχει κάτι παρόμοιο».

Θησεύς σώζων την Ιπποδάμειαν ή και όχι

«Θυμάμαι μια ωραία δράση μας, καθώς είμαστε πολύ εξωστρεφές σχολείο, με πολλές δράσεις στη γειτονιά μας. Κάποτε, ανήμερα της Ημέρας της Γυναίκας, είχαμε βγει στην πλατεία μας, την πλατεία Βικτωρίας, όπου δεσπόζει το άγαλμα Θησεύς σώζων την Ιπποδάμειαν (Ο Θήσεας σώζει την Ιπποδάμεια). Πήγαμε με πανό και μοιράσαμε φυλλάδια στον κόσμο που έβγαινε από τον σταθμό του τρένου και δέσαμε μοβ μπαλόνια στο άγαλμα της Ιπποδάμειας για να "ελευθερωθεί" μόνη της, χωρίς τον Θησέα. Το κεντρικό μας σύνθημα ήταν ένας στίχος της Κατερίνας Αγγελάκη Ρουκ που μ' αρέσει πάρα πολύ:

"Το σώμα γεννάει το δικίο του και το υπερασπίζεται". Για μένα αυτός ο στίχος είναι ένα σύνθημα που θα έπρεπε να υπάρχει και να ακούγεται και αυτήν την ημέρα αλλά και όλες τις υπόλοιπες».

Η αντιμετώπιση από τους άνδρες

«Σε ότι αφορά τις αρνητικές συμπεριφορές από άνδρες, σίγουρα υπάρχει αυτό, κάποιες φορές ως αέρας, ως ατμόσφαιρα, σαν αύρα.

Αυτό άλλωστε είναι ένα σχολείο πρώην αρρένων, στα ενθύμια του οποίου βγαίνει αυτό. Η αντρική παρουσία είναι πολύ έντονη, καθώς ήταν ονόμαστο αρρένων με πολλή ιστορία. Στην συνέχεια βέβαια έγινε μικτό, όμως το βάρος της ιστορίας του πέφτει σε εκείνα τα χρόνια».

Γυναίκα, μητέρα, διευθύντρια λυκείου

«Είναι αρκετές οι γυναίκες, ανάμεσα στις οποίες κι εγώ, που αρχίσαμε να σκεφτόμαστε την καριέρα αφού μεγάλωσαν τα παιδιά μας. Σίγουρα δεν θα μπορούσα να κάνω αυτά που κάνω αν είχα μικρά παιδιά. Οι κόρες μου έχουν μεγαλώσει πια, δουλεύουν, ζούμε χωριστά. Όμως θυμάμαι πολύ καλά όταν τα παιδιά μου ήταν μικρά πόσο δύσκολο ήταν να τα συνδυάσεις όλα αυτά. Πιστεύω αυτά τα θέματα δεν έχουν λυθεί ακόμα για τις γυναίκες. Δεν υπάχουν υποδομές για να βοηθήσουν μια γυναίκα να μεγαλώσει τα παιδιά της και να έχει και κάποια καριέρα και να αισθάνεται καλά, να μην νιώθει τύψεις, ενοχές. Πάντα υπήρχαν προβλήματα πρακτικά και από εκεί ξεκινούν όλα. Αν μια γυναίκα δεν μπορεί να τα συνδυάσει όλα, αναγκαστικά θα μείνει πίσω».

Το #MeToo

Το ότι κάποιες γυναίκες, και μάλιστα επώνυμες, μίλησαν πιστεύω βοήθησε πολύ. Βοήθησε πολύ να ανοίξουν στόματα, να απελευθερωθούν, να βγει αυτό το απόστημα του να δέχονται οι γυναίκες την κακοποίηση, να μη μιλούν, να μην τις πιστεύουν. Το ένα φέρνει το άλλο και από τη στιγμή που ακούγεται, και ο άλλος θα μαζευτεί.

Θυμάμαι όταν παλιές μαθήτριες με επισκέφτηκαν και μου ανέφεραν ένα περιστατικό παρενόχλησης σε συνέντευξη για δουλειά. Όταν ο άλλος έχει εξουσία...

Πάντα γίνεται κατάχρηση εξουσίας, είναι πάντα εκβιαστικό. Υπάρχει ένα διακύβευμα, κάτι κρύβεται. Τώρα αυτά που γίνονται μέσα στα σπίτια είναι κάτι άλλο, γιατί όπως είπαμε οι σχέσεις έχουν πάει πίσω και αυτό δεν επιφυλάσσει τίποτα καλό».

Ο ρόλος του σχολείου

«Η ισότητα πρέπει να διδάσκεται με τρόπο βιωματικό, είναι περισσότερο παράδειγμα ζωής. Είτε με μελέτες περιπτώσεων, είτε με συζητήσεις. Το σχολείο αυτό που μπορεί να κάνει είναι να βοηθήσει στην διαπαιδαγώγηση στην δημοκρατική κουλτούρα, γιατί στην ουσία αυτό είναι, δημοκρατία και ελευθερία. Και στην αποδόμηση των λάθος προτύπων της οικογένειας αν μπορεί, κάπως να λειτουργήσει ως αντίβαρο, γιατί σίγουρα η οικογένεια κυριαρχεί. Το σχολείο δεν μπορεί να αλλάξει στερεότυπα που έχει εμφυσήσει η οικογένεια και με τα οποία έχει γαλουχηθεί το κάθε παιδί».«Πόσο η μητέρα επιτρέπει να της μιλάνε με αναίδεια, θα δεχτεί ατάκες όπως σιδέρωσε μου το πουκάμισο, ή κάτσε στην κουζίνα σου -γιατί λέγονται αυτές οι ατάκες μέσα στα σπίτια. Όταν ο πατέρας και οι γιοι του συμπεριφέρονται έτσι, ε θα το φέρουν και στο σχολείο. Δεν αλλάζει ολοκληρωτικά ο άνθρωπος, το μόνο που μπορεί να γίνει είναι να συμμορφωθεί με τους κανόνες για όσο βρίσκεται μέσα στο σχολείο.

Όμως ακόμα και το ίδιο το γεγονός ότι είναι τόσες πολλές οι καθηγήτριες, είναι ένα μήνυμα. Όλες αυτές οι γυναίκες που είναι μορφωμένες, που κάνουν αυτό το επάγγελμα, που έρχονται σε επικοινωνία με τους μαθητές περνούν ένα μήνυμα.

Ωστόσο, χωρίς να έχω δει στατιστικές και αριθμητικά δεδομένα, αλλά από την εμπειρία μου, παρόλο που οι γυναίκες εκπαιδευτικοί είναι περισσότερες από τους άνδρες, οι διευθύντριες είναι λιγότερες, το ίδιο και σε ανώτερες βαθμίδες -όπως οι διευθύντριες εκπαίδευσης. Όσο ανεβαίνουμε βαθμίδα, τόσο λιγότερες γυναίκες βλέπουμε.

Δεν έχω δει ευτυχώς περιστατικά έμφυλης βίας μέσα στο σχολείο. Αν είχα δει θα είχα αντιδράσει άμεσως. Αν έφτανε κάτι στα αυτιά μου θα γίνονταν αμέσως σχετικές έρευνες.

Θα έπρεπε, όμως, να υπάρχει στα σχολεία κοινωνική υπηρεσία, ψυχολόγος, να στηρίζουν τα παιδιά γιατί έχουν πολλά προβλήματα. Ακόμα και ο σεξιστικός λόγος, όχι απαραίτητα από αγόρι σε κορίτσι, αλλά αυτός καθαυτός, θα μου κακοφανεί, δεν θέλω να το ακούω στο σχολείο μου αυτό το πράγμα.

Η νομοθεσία, η τηλεόραση και τα Social Media

«Οι νόμοι θα πρέπει να στηρίζουν περισσότερο τις γυναίκες. Δεν είμαι νομικός αλλά νομίζω ότι στα θέματα κακοποίησης και βιασμού οι θύτες πέφτουν πολύ στα μαλάκα. Θα έπρεπε επίσης να προσέχουμε τα στερεότυπα που προβάλλονται στην τηλέοραση. Πώς προβάλλουμε την γυναίκα; Τι πρότυπα δίνουμε στα παιδιά, τι αναπαράγουμε, τι μπαίνει μέσα στα σπίτια, όλο αυτό να είναι προσεγμένο. Όλο αυτό έχει μια δύναμη. Οι ξένες σειρές έχουν κάνει δουλειά πάνω σε αυτό.

Σε ό,τι αφορά τα social media, οι εικόνες που βλέπουμε είναι δική μας επιλογή, δεν μας το επιβάλλει κάποιος, ποιους ακολουθούμε, τι αναζητάμε, μόνοι μας τις διαμορφώνουμε, είναι μια άλλου τύπου δημοκρατία».

To μήνυμα προς τα κορίτσια

«Όλα ξεκινούν από τον σεβασμό που έχουμε στον εαυτό μας, στην πίστη, στην αξία μας. Τα νέα κορίτσια να μην επιτρέψουν σε κανέναν να τις υποτιμήσει, να κυνηγούν τους στόχους και τα όνειρά τους, χωρίς να τους νοιάζει τι θα πουν οι άλλοι. Το ίδιο λέω και στις μαθήτριες. Μου φαίνεται αδιανόητο να μην τους επιτρέπει, για παράδειγμα, ο φίλος τους να πάνε στο reunion της τάξης τους. Πίσω από όλα αυτά κρύβονται πολλές φορές και προσωπικές ανασφάλειες. Κορίτσια, και αγόρια, πρέπει να πιστέψουν στον εαυτό τους. Μόνο αν αγαπήσουμε τον εαυτό μας θα γίνουμε καλύτεροι».

Τα αγόρια και η πατριαρχία

«Τα αγόρια θα έλεγα να σέβονται τα κορίτσια ως ισότιμα και να μην εγκλωβίζονται σε στερεότυπα στα οποία και οι ίδιοι δεν χωρούν. Απλά τα μιμούνται, δεν βρίσκουν την ταυτότητα τους μέσα σε αυτά και τους κάνει κακό. Είναι αλήθεια ότι και οι παλιές απαιτήσεις από τον άνδρα ήταν πολύ υψηλές και πολλοί άνδρες υπέφεραν μέσα σε αυτό το macho πρότυπο».

«Στέλλα φύγε, κρατάω μαχαίρι»

«Πρόσφατα επισκεφτήκαμε με τη Γ' Λυκείου την έκθεση για τη Μελίνα Μερκούρη στο Γκάζι και συζητήσαμε για το πόσο ανεξάρτητη γυναίκα ήταν. Παρακολουθήσαμε τη "Στέλλα" και στη συνέχεια, συζητώντας, καταλήξαμε ότι τελικά και ο Μίλτος δεν ήθελε να την σκοτώσει. Έκανε αυτό που οι άλλοι ήθελαν να κάνει. Αυτό είναι που σήμερα λέμε, τοξική αρρενωπότητα. Αυτές οι συζητήσεις είναι ωραίες με τα παιδιά και αν το σκεφτείτε, η Στέλλα ακόμα και σήμερα δεν θα γινόταν εύκολα αποδεκτή. Είναι τόσο επίκαιρο».